PSY221 Ödevi İçin Alan Gözlemi Nasıl Yapılır?

PSY221 dersi kapsamında “alan gözlemi” (doğal/yarı-yapılandırılmış gözlem), davranışı olduğu bağlamda anlamak için güçlü ama bir o kadar da disiplin gerektiren bir yöntemdir. Laboratuvar koşullarının sunduğu iç geçerlik yerine burada ekolojik geçerlik ve gerçek yaşam davranışı öne çıkar. Ancak bu kazanım, gözlemci yanlılığı, reaktivite (Hawthorne etkisi), kodlayıcılar arası tutarlılık, etik ve gizlilik gibi risklerle birlikte gelir. Bu ayrıntılı rehber; PSY221 düzeyinde bir alan gözlemi ödevini tasarlama → yürütme → kodlama → analiz → raporlama hattında, doğrudan uygulayabileceğiniz şablonlar, kontrol listeleri, mini metinler ve vaka senaryolarıyla adım adım anlatır.

1) Alan Gözleminin Amacı ve Uygunluk Kriteri

Ne zaman alan gözlemi?

• Davranış bağlama duyarlıysa (kütüphane sessiz alanı, yemekhane kuyruk dinamikleri, çalışma salonunda dikkat dağıtıcılar).

• Öz-bildirimlerde sosyal beğenirlik ya da hatırlama yanlılığı bekleniyorsa.

• Mikro davranış (ör. “telefona bakış frekansı”, “gürültüye tepki”) önemliyse.
  Ne zaman değil?

• Gizlilik beklentisi yüksek (danışma odaları, yarı-özel alanlar).

• Klinik/mahrem içerik riski (etik sınırlar).

• Manipülasyon gerektiren hipotezler (bu, deneysel tasarım ister).

Hemen Uygula – Amaç Cümlesi Şablonu:
“Bu çalışma, [mekân/bağlam]da [davranış A] ve [uyarıcı B] arasındaki ilişkiyi doğal koşullarda incelemeyi amaçlar.”

2) Gözlem Türünü Seçmek: Yapılandırılmamış → Yapılandırılmış

• Yapılandırılmamış (keşifsel): Açık uçlu alan notları; kavram ve kod temeli arayışı. PSY221’de kısa keşif turları için.

• Yarı-yapılandırılmış: Kod kitabı var; kategorizasyonlar açık ama yorum alanı bırakılıyor. En uygun PSY221 seviyesi.

• Yapılandırılmış: Net tanımlı davranışlar ve sayma kuralları; zaman/olay örneklemesi ile sayısallaştırma. Notlandırma ve analiz kolay.

Karar İpucu: İlk 1–2 tur “keşif”, ardından yarı-yapılandırılmış kod kitabına sabitleyin.

3) Örnekleme Stratejisi: Zaman ve Olay

• Zaman örneklemesi (time sampling): Belirli aralıklarla (örn. her 30 saniyede bir) davranışı kodlama.

• Olay örneklemesi (event sampling): Olay gerçekleştiğinde kayda geçirme (örn. her “telefona bakış”).

• Süre örneklemesi (duration): Davranışın ne kadar sürdüğünü ölçme (örn. toplam ekran süresi).

Uygulama: “Her 30 saniyede bir, hedef kişinin ‘ekrana bakma/çalışma materyali ile meşgul olma’ durumunu kodla (0/1). Ayrıca her ‘bildirim sesi’ olayı gerçekleştiğinde ayrı bir olay kaydı aç.”

4) Yer ve Zaman Seçimi: Ekolojik Geçerlik ve Pratiklik

• Yer: Kampüs kütüphanesi, ortak çalışma alanı, yemekhane, kantin kuyrukları, spor sahası kenarı.

• Zaman: Davranışın yoğun olduğu saat dilimleri (ör. sınav haftası öğleden sonraları).

• Kapsam: En az 3 farklı zaman penceresi; farklı gün/saat kombinasyonları önyargıyı azaltır.

Kontrol Listesi:
[ ] Yer izni/kurum yönergesi
[ ] Oturma noktası (görüş/gizlilik dengesi)
[ ] Yedek not aracı (defter + dijital)
[ ] Saat/interval zamanlayıcı

5) Etik ve Gizlilik: Kamusal Alanlarda Sınırlar

• Kural 1: Kimlikleyici veri yok. İsim, öğrenci no, yüz odaklı yakın plan kayıt yapmayın.

• Kural 2: Görüntü kaydı gerekiyorsa (genelde PSY221’de gerekmez) önceden izin ve bilgilendirme şart.

• Kural 3: Anonimleştirme. Alan notlarında “Hedef 3”, “Masa 7” gibi kodlar kullanın.

• Kural 4: Hassas davranışlar (özel konuşma, tartışma) gözlem kapsamı dışında tutulmalı.

• Kural 5: Onam/Muafiyet. Ders yönergelerine göre etik onay/muafiyet yazısını dosyaya ekleyin.

Debrief Kartı (gerekirse):
“Bu alanda kısa bir davranış gözlemi yürütülmektedir. Kişisel veri toplanmamakta, kayıt alınmamaktadır. Sorularınız için: [e-posta].”

6) Operasyonel Tanımlar: “Ne Sayıyoruz?” Netleştirme

Kötü: “Dikkat dağıldı.”
İyi: “Katılımcı, çalışma materyali dışında (telefon, sohbet, pencereden dışarı) en az 2 saniye süreyle dikkatini başka nesneye yöneltti → 1 kod.”

Mini Kod Sözlüğü Örneği:

• EB (Ekrana Bakma): Gözler telefonda ≥2 sn → 1.

• CM (Çalışma Materyali): Gözler kitap/ekranda (ödev) ≥5 sn → 1.

• ŞY (Sosyal Yönelim): Sohbet, selam, mimik alışverişi → 1 (olay).

7) Kod Kitabı (Codebook) Hazırlama ve Sürümleme

Yapı: Kod adı, tanım, örnek/prot örnek, ölçüm birimi (olay/süre/zaman örneklemesi), karar kuralları, not alanı.
Sürüm: codebook_v1.1_2025-10-05; her değişiklikte değişiklik günlüğü (changelog).
Pilot: 10–15 dakikalık ortak kodlama → uzlaşı toplantısı → tanım revizyonu.

8) Gözlemci Eğitimi ve Kodlayıcılar Arası Tutarlılık (κ)

• Eğitim: Kod kitabının ortak okunması, örnek video/alan senaryosu üzerinde alıştırma.

• Bağımsız ikili kodlama: Aynı 10–15 dakikalık kesitte iki kodlayıcı.

• Tutarlılık ölçümü: Cohen’in κ (ikili), Gwet/ICC (sürekli/sayı). Hedef: κ ≥ .70 (PSY221 seviyesi için makul).

• Drift önleme: Uzun projede ara kalibrasyon oturumları.

9) Gözlemci Pozisyonu ve Reaktiviteyi Azaltma

• Düşük görünürlük: Kenar masa, sütun arkası, “ortamın doğal parçası” gibi konumlar.

• Nötr davranış: Göz teması kurmaktan kaçın, müdahil olma.

• Araçların sessizliği: Zamanlayıcı/kalem sessiz, telefon sessiz.

• Uyum süresi: Gözleme başlamadan önce 5–10 dk ortamın sizi “unutmasına” izin verin.

10) Alan Notları: Şematik + Zengin Tasvir Dengesi

İki katman:

1. Yapısal kayıt (form): Zaman damgası, davranış kodları, olay sayacı.

2. Açık uçlu not: Mekân düzeni, ışık, gürültü seviyeleri, sıra dışı durumlar, bağlamsal ipuçları.

Alan Notu Şablonu:

• Tarih/Saat: 05.10.2025 / 14:00–14:30

• Yer: Kütüphane sessiz alan, kuzey kanat

• Yerleşim: Hedef masalara 3–4 m; görüş açısı %80

• Zaman örneklemesi: 30 sn interval

• Kodlar: EB, CM, ŞY

• Bağlam: Sınav haftası, ılımlı kalabalık, iki kez toplu bildirim sesi

• Gözlem: [Kısa tasvirler + ölçülmüş kodlar]

11) Zamanlama ve Araçlar: Pratik Mikro-Altyapı

• Zamanlayıcı: Basit kronometre/akıllı saat uygulaması; 30 sn/1 dk uyarılar.

• Form: Karton üzeri çizelge + kurşun kalem; yedek form.

• Dijital (opsiyonel): Google Sheets çevrimdışı / Notion şablon; batarya planı.

• Yedek plan: Kalem bittiğinde/saat donduğunda alan notu moduna geç.

12) Veri Temizliği: Okunabilirlik ve Tutarlılık

• Kod tutarlılığı: Kısaltmalar tek biçimde (EB/CM/ŞY); kaydırmalar not düşülür.

• Eksik zaman dilimi: “NA” işaretle; nedenini notla (görüş engellendi vb.).

• Aykırı yoğunluk: Bir gözlem penceresinde olağan dışı olay dalgası varsa bağlam notu ekle.

13) Temel Analiz: Sayısallaştırma ve Betimsel İstatistik

• Zaman örneklemesi (0/1): Oran (örn. EB oranı = EB kodlu interval sayısı / toplam interval).

• Olay örneklemesi (sayı): Olay/dk (örn. bildirim sesi/dk).

• Karşılaştırma: Farklı zaman pencereleri (öğlen vs akşam), bölge (sessiz alan vs ortak alan), gün (haftaiçi vs haftasonu).

• İstatistik: Oran karşılaştırmalarında t-test/ANOVA (varsayım uygunluğuna göre), counts için Poisson/negatif binom çerçevesi (PSY221’de raporu basitleştir: olay/dk ort/SS + Welch t).

Rapor cümlesi (örnek):
“Sessiz alanda EB oranı (Ort = .24, SS = .08), ortak alana göre (Ort = .38, SS = .12) daha düşüktü; fark anlamlıdır, t(34.7) = 3.21, p = .003, d = 1.03, %95 GA [0.37, 1.68].”

14) Nitel Analiz: Tematik Notlar ve Bağlam

• Kodlama: Açık uçlu notlardan kısa temalar (örn. “toplu bildirim anı”, “grupça kahkaha”, “koltuk değişimi”).

• Memos: Neden–nasıl hipotezleri (örn. “Bildirim sesi sonrası 2 interval EB artıyor mu?”).

• Alıntılaştırma: Kişisel veri içermeyen bağlam cümleleri; etik sınır.

15) Karşıt Açıklamalar ve “Confound”lar

• Kalabalık yoğunluğu: EB’yi artırabilir (gürültü).

• Sınav haftası etkisi: CM oranını yükseltir.

• Mekân düzeni/ışık: Görüş açısı ve davranış örüntülerini etkileyebilir.
  Plan: Bu değişkenleri alan notlarında kaydedin, analizde “sınırlılık” ve “gelecek çalışma”da tartışın.

16) Sık Hatalar – Hızlı Düzeltmeler

Ödevcim, üniversite öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunmayı amaçlayan bir platform olarak öne çıkıyor. Ücretli Soru Çözdürme hizmetimizle, öğrencilere derslerindeki zorlu sorunları çözmelerine yardımcı oluyoruz. Ayrıca, farklı üniversiteler hakkında detaylı bilgiler sunarak öğrencilerin eğitimlerine odaklanmalarını sağlıyoruz. Üniversite seçiminden ders notlarına kadar geniş bir yelpazede öğrenci odaklı içerik sunuyoruz. Ödevcim, öğrencilerin başarılarını artırmalarına yardımcı olmak için güvenilir bir kaynak olarak ön plana çıkıyor ve onlara eğitim hayatlarında rehberlik etmeye devam ediyor.
Bizimle çalıştığınızda, deneyimli ve uzman bir ekip tarafından hazırlanan çözümlerle öğrenme deneyiminizi geliştireceksiniz. Üniversite hayatının zorluğunu hafifletmek ve başarıya giden yolda size eşlik etmek için buradayız. Ödevcim, öğrencilerin hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olmak için güvenilir bir destek kaynağıdır ve her adımda yanınızda olmaktan gurur duyar.
Üniversite yaşamının karmaşıklığını daha anlaşılır ve yönetilebilir hale getiren Ödevcim, öğrencilerin akademik yolculuklarını desteklemek için burada. Eğitimde başarıya giden yolda sizinle birlikte ilerlemek için sabırsızlanıyoruz.

Ödev Uzmanı

Biyografinin Tamamını Gör