PSY221 Ödev Analizlerinde Jamovi ile Raporlama Teknikleri

PSY221 dersi kapsamında yürütülen araştırma ve ödev çalışmalarında bulguların nasıl analiz edildiği kadar, nasıl raporlandığı da kritik önemdedir. Jamovi; kullanımı kolay arayüzü, APA’ya yakın raporlama çıktıları, etki büyüklükleri ve varsayım testlerini tek tıkla sunabilmesi sayesinde psikoloji lisans seviyesinde ideal bir analiz ortamı oluşturur. Ancak doğru araç doğru raporlama stratejisi ile birleşmediğinde, en sağlam istatistiksel sonuçlar bile okuyucuya ikna edici biçimde ulaşamayabilir. Bu rehber; Jamovi’de en sık kullanılan analizleri (betimsel istatistikler, t-testleri, ANOVA, etki büyüklükleri, korelasyon, regresyon, güvenirlik, faktör analizi, parametrik olmayan testler) PSY221 bağlamında nasıl planlayacağınızı, çalıştıracağınızı ve APA uyumlu şekilde raporlayacağınızı uçtan uca ve uygulamalı örneklerle açıklar. Ayrıca varsayım kontrolleri, tablo-şekil düzeni, etki büyüklüğü ve güven aralıklarının yorumlanması, dosya yönetimi ve tekrarlanabilir iş akışları (syntax/.omv, rapor ihracı) gibi “raporlama hijyeni” unsurlarını da kapsar.

1) Jamovi’ye Kısa Bakış: Neden PSY221 İçin Uygun?

Jamovi, R dili üzerine kurulmuş, grafik arayüzlü bir istatistik yazılımıdır. Menü yapısı; öğrencilerin gereksiz teknik ayrıntılara boğulmadan hipotezlerini test etmelerini kolaylaştırır. “Analyses” menüsü altında t-testleri, ANOVA, regresyon, ölçüt bağımlı farklı testler ve Reliability gibi psikometri modülleri tek tıkla ulaşılabilir. Jamovi’yi PSY221 için cazip kılan başlıca özellikler:

• Anında çıktı ve tablo-şekil üretimi (APA’ya yakın).

• Etki büyüklükleri (Cohen’s d, Hedges’ g, η², ω², r) ve güven aralıkları seçeneği.

• Varsayım kontrolleri (Levene, Shapiro–Wilk, Q–Q plot).

• Syntax (jamovi syntax veya Rj) ile tekrarlanabilirlik.

• Çıktıların Word/HTML/PDF olarak kolay ihracı.

Örnek senaryo: Sınav kaygısı müdahale programı uygulanan (Deney) ve uygulanmayan (Kontrol) iki grup öğrencinin Stroop hata sayısı karşılaştırılıyor. Jamovi, “T-Tests > Independent Samples T-Test” ile birkaç tıkta sonuç ve Cohen’s d verir; tabloyu APA’ya yakın biçimde rapora aktarır.

2) Veri Hazırlama ve Kodlama: Tutarlı Bir Raporlamanın İlk Adımı

Sağlam raporlamanın temelinde temiz veriler ve net değişken isimleri yatar. Jamovi’ye CSV/XLSX aktarmadan önce:

• Değişken adlarını kısa ve açıklayıcı seçin: grup (0=Kontrol, 1=Deney), yas, cinsiyet (0=K, 1=E), strop_hata, kaygi_top.

• Kategorik değişkenleri Jamovi’de “Data” sekmesinden Nominal olarak etiketleyin; Value Labels atayın.

• Kayıp veriler için NA veya tek bir kod (örn. -99) standartlaştırın; analize girmeyecek değerleri Filter ile dışlayın ve raporda belirtin.

• Ölçek toplam puanlarını Compute ile üretirken tutarlılık: ters madde kodlamasını önce yapın (6 - maddeX gibi), sonra toplam/ortalama puan compute edin.

Uygulama ipucu: Jamovi çıktı tablolarında değişken adları göründüğü için, raporunuzla aynı dilde ve anlaşılır etiket kullanmanız sonradan düzeltme yükünü azaltır.

3) Betimsel İstatistikler ve Görselleştirme: APA’ya Uyumlu Sunum

Her rapor betimsel istatistiklerle başlar: n, M, SD, Min–Maks, Çarpıklık–Basıklık gibi. Jamovi’de “Exploration > Descriptives” modülüyle:

• Grup bazlı Mean (M) ve Standard Deviation (SD) tablosu,

• Kutugrafik (boxplot), histogram ve Q–Q grafikleri üretilebilir.

APA örnek yazım:
“Deney grubunun Stroop hata ortalaması (M = 6,47, SD = 1,18), kontrol grubundan (M = 7,12, SD = 1,25) daha düşüktür.”

Sık hata: Sadece ortalamaları vermek. Çözüm: Mutlaka SD (ve mümkünse %95 GA) ekleyin; görsellerde eksen etiketleri net ve birim belirgin olsun.

4) Varsayım Testleri: İhlaller Raporlamayı Nasıl Değiştirir?

Parametrik testlere geçmeden önce varsayımlar:

• Normallik: Shapiro–Wilk, Q–Q grafikleri.

• Varyans homojenliği: Levene testi.

• Aykırı değer: Boxplot/kutu dışı gözlemler ve z-skorları.

Rapor örneği:
“Normallik varsayımı tüm gruplar için sağlanmıştır (Shapiro–Wilk p’ler > ,05) ve varyanslar homojendir (Levene F(1, 56) = 1,28, p = ,262).”

İhlal durumu: Normallik ihlali ağırsa Mann–Whitney U; varyans eşitliği ihlali varsa Welch t kullanın ve bunu açıkça yazın. Jamovi’de ilgili seçenek kutularını işaretleyerek alternatif testi/ayarı alabilirsiniz.

5) Bağımsız Örneklem t-Testi: Uygulama ve Raporlama

Menu: T-Tests > Independent Samples T-Test

• Variables: Bağımlı değişken (örn. strop_hata).

• Grouping Variable: grup (0/1).

• Options: Mean difference, Cohen’s d, CI, Levene, varsayımlar.

APA örnek rapor:
“Deney grubu (M = 6,47, SD = 1,18) kontrol grubuna (M = 7,12, SD = 1,25) kıyasla daha az hata yapmıştır; fark anlamlıdır, t(56) = 2,317, p = ,024, d = 0,60, %95 GA [0,08; 1,12].”

Sık hata: p’yi 0,000 yazmak. Doğrusu: p < ,001.

6) Eşleştirilmiş Örneklem t-Testi: Müdahale Öncesi–Sonrası

Menu: T-Tests > Paired Samples T-Test
Ölçümler once_kaygi ve sonra_kaygi gibi çiftler halinde seçilir.

APA örnek rapor:
“Müdahale öncesi (M = 32,5, SD = 7,1) ve sonrası (M = 28,2, SD = 6,9) kaygı puanları anlamlı farklılık göstermiştir, t(29) = 3,12, p = ,004, d = 0,57.”

Varsayım: Fark puanının normalliği. Jamovi otomatik sunabilir; ihlal varsa Wilcoxon Signed-Rank’a yönelin.

7) Tek Yönlü ANOVA ve Post-hoc Testleri: Etkiyi Ayrıştırmak

Menu: ANOVA > One-Way ANOVA

• Dependent Variable: örn. strop_hata

• Fixed Factors: örn. grup (Kontrol, Kısa Eğitim, Uzun Eğitim)

• Options: η² veya ω², Tukey/Games–Howell (homojenlik varsayımına göre), Levene, normallik.

APA örnek rapor:
“Gruplar arasında Stroop hatası açısından anlamlı fark vardır, F(2, 87) = 5,42, p = ,006, η² = ,111. Post-hoc Tukey testi, Uzun Eğitim’in ( M = 6,10) Kontrol’den (M = 7,20) anlamlı derecede düşük olduğunu göstermiştir (ort. fark = −1,10, p = ,004).”

Not: Varyanslar homojen değilse Games–Howell kullanın ve belirtin.

8) İki Yönlü ANOVA: Etkileşimleri Anlatmak

Menu: ANOVA > ANOVA
Faktörler örn. program (Var/Yok) × cinsiyet (K/E).
Raporlama: Ana etkiler ve etkileşim ayrı ayrı verilir; etkileşim anlamlıysa simple effects veya grafik ile açın.

APA örnek rapor:
“Programın ana etkisi anlamlıdır, F(1, 96) = 7,58, p = ,007, η²p = ,073. Program × Cinsiyet etkileşimi anlamlıdır, F(1, 96) = 4,12, p = ,045; program etkisi yalnızca kadınlarda gözlenmiştir.”

9) Parametrik Olmayan Testler: Mann–Whitney U, Kruskal–Wallis

Varsayımlar ağır ihlal ediliyorsa:

• Mann–Whitney U: İki bağımsız grup.

• Wilcoxon: Eşleştirilmiş ölçümler.

• Kruskal–Wallis: Üç+ grup.

Raporlama ipucu: Ortanca (Medyan), sıralama ortalamaları ve r etki büyüklüğü (veya ε²) verilebilir.
“Deney (Medyan = 6) ve Kontrol (Medyan = 7) grupları arasında fark anlamlıdır, U = 268, p = ,018, r = ,30.”

10) Korelasyon ve Regresyon: İlişki ve Öngörü

Korelasyon (Pearson/Spearman): “Regression > Correlation Matrix”
Rapor örneği:
“Uyku süresi ile dikkat puanı arasında pozitif ilişki vardır, r = ,34, p = ,002, %95 GA [,12; ,53].”

Basit Doğrusal Regresyon:
“Regression > Linear Regression” ile uyku süresi → dikkat puanı.
APA raporu:
“Model anlamlıdır, F(1, 98) = 12,42, p < ,001, R² = ,112. Uyku süresi dikkat puanını anlamlı öngörür (β = ,33, t = 3,52, p = ,001).”

Çoklu Regresyon: Ek kovaryatlar (yas, cinsiyet, bildirim_sayisi). VIF ile çoklu doğrusal bağlantı kontrolü.

11) Güvenirlik Analizi (Cronbach’s α) ve Ölçek Puanı Üretimi

Menu: Factor > Reliability Analysis
Alt ölçekler için ayrı ayrı α raporlayın; madde–toplam korelasyonlarını inceleyin.

APA örnek rapor:
“Sınav Kaygısı Ölçeği için iç tutarlılık yüksektir (Cronbach’s α = ,88). Madde–toplam korelasyonları ,42–,71 aralığındadır.”

Uyarı: α tek başına yeterli değildir; mümkünse McDonald’s ω veya DFA ile yapı kanıtı verin (Jamovi’nin ek modülleri veya lavaan/R).

12) Keşfedici Faktör Analizi (EFA): Yapılandırmayı Göstermek

Menu: Factor > Exploratory Factor Analysis

• Extraction: Principal axis factoring (PAF) veya Maximum Likelihood.

• Rotation: Oblimin/Promax (korelasyonlu faktörler).

• KMO ve Bartlett testleri.

APA örnek rapor:
“KMO = ,86; Bartlett χ²(105) = 742,3, p < ,001. Üç faktörlü çözüm toplam varyansın %58,4’ünü açıklamıştır. Yükler ,48–,79 aralığındadır.”

Raporlama tüyosu: Tabloya yükler, ortak varyans (h²) ve faktör korelasyonları ekleyin.

13) Etki Büyüklükleri ve Güven Aralıkları: Yalnızca “Anlamlı” Yetmez

Jamovi pek çok testte etki büyüklüğünü (d, η²p, r, OR) ve %95 GA sunar. PSY221 raporlarında yalnızca p değil, etkinin boyutu ve belirsizliği kritik önemdedir.

APA örnek cümleler:
“Fark orta–yüksek düzeydedir (d = 0,60, %95 GA [0,08; 1,12]).”
“Etkileşim küçük–orta düzeydedir (η²p = ,041).”

14) Jamovi Çıktılarından APA Tablo ve Şekil Üretimi

Jamovi’nin tabloları kopyala–yapıştır ile Word’e alınabilir. Ancak:

• Tablo başlığını APA Title Case ile verin: Tablo 1. Gruplara göre Stroop hatası için ortalama ve standart sapmalar.

• Altta “Not. p değerleri iki yönlü hesaplanmıştır; d Cohen’in etki büyüklüğüdür.” gibi genel not ekleyin.

• Şekiller için Şekil 1. … biçiminde başlık ve eksen/birim etiketleri ekleyin.

Sık hata: Tabloda gereksiz çizgi/gölgelendirme. APA yalındır.

15) Rapor Akışı: Giriş–Yöntem–Bulgular–Tartışma İçinde Analizi Konumlandırma

Giriş hipotezleri kurar; Yöntem örneklem, ölçme aracı, prosedürü ve analiz planını (varsayımlar dahil) içerir; Bulgular yalnızca bulguları verir (yorum yok), Tartışma yorumlar ve sınırlılıkları işler. Jamovi sonuçlarını Bulgular bölümünde: betimsel istatistiklerle başlayıp varsayım sonuçları, ana test, etki büyüklüğü ve GA sıralamasıyla verin.

Bulgular mini-şablon:

1. Betimsel istatistikler (M, SD, n).

2. Varsayımlar (Shapiro, Levene).

3. Ana test (t/F/χ², df, p).

4. Etki büyüklüğü ve GA.

5. Gerekirse post-hoc ve düzeltmeler.

16) Uygulamalı Örnek 1: Deney–Kontrol ile Bağımsız t-Testi

Araştırma sorusu: Müdahale programı Stroop hatasını azaltır mı?
Jamovi adımları: T-Tests > Independent → strop_hata (DV), grup (IV). Seçeneklerde Levene, Cohen’s d, CI.
APA raporu:
“Deney (M = 6,47, SD = 1,18) ve Kontrol (M = 7,12, SD = 1,25) arasında fark vardır, t(56) = 2,317, p = ,024, d = 0,60, %95 GA [0,08; 1,12].”

17) Uygulamalı Örnek 2: Üç Grup Karşılaştırması (ANOVA + Post-hoc)

Araştırma sorusu: Eğitim süresi (Yok–Kısa–Uzun) performansı etkiler mi?
Jamovi: ANOVA > One-Way; Tukey post-hoc; η² seçili.
APA raporu:
“Gruplar arası fark anlamlıdır, F(2, 87) = 5,42, p = ,006, η² = ,111. Tukey testi Uzun Eğitim’in Kontrol’den daha düşük hata verdiğini göstermiştir (ort. fark = −1,10, p = ,004).”

18) Uygulamalı Örnek 3: Korelasyon ve Basit Regresyon

Soru: Günlük bildirim sayısı dikkat puanını düşürüyor mu?
Jamovi: Exploration > Correlation Matrix; Regression > Linear.
APA raporu:
“Bildirim sayısı ile dikkat puanı arasında negatif ilişki vardır, r = −,31, p = ,006. Basit regresyonda model anlamlıdır, F(1, 98) = 9,89, p = ,002, R² = ,092; bildirim sayısı dikkat puanını negatif yönde öngörür (β = −,30, t = −3,15, p = ,002).”

19) Güvenirlik ve Yapı İncelemesi: Cronbach’s α ile Başlayıp EFA ile Derinleştirmek

Jamovi: Factor > Reliability; Factor > EFA.
APA raporu:
“Ölçek için Cronbach’s α = ,88’dir. KMO = ,86 ve Bartlett testi anlamlıdır, χ²(105) = 742,3, p < ,001. Üç faktörlü çözüm toplam varyansın %58,4’ünü açıklamıştır; yükler ,48–,79 aralığındadır.”

Raporlama notu: Gerekirse madde düşürme kararlarını psikometrik ve kuramsal gerekçelerle birlikte açıklayın.

20) Parametrik Olmayan Akış: Ne Zaman ve Nasıl?

Normallik/ölçüm düzeyi sorunluysa Mann–Whitney U, Wilcoxon, Kruskal–Wallis’e geçin. Jamovi raporlarında r veya ε² verin; medyan ve IQR’i belirtin.

APA örneği:
“Kruskal–Wallis testi üç grup arasında fark gösterdi, H(2) = 7,92, p = ,019; çift karşılaştırmalarda Uzun Eğitim–Kontrol farkı anlamlıydı (Dunn–Bonferroni, p = ,012).”

21) Sık Yapılan Raporlama Hataları ve Çözüm Rehberi

• Sadece p değeri raporlamak → Etki büyüklüğü + GA ekleyin.

• Varsayım sonuçlarını gizlemek → Kısa ama açık raporlayın.

• Tablo/şekil başlıksız–notuz → APA’ya uygun başlık ve “Not. …” ekleyin.

• Ondalık tutarsızlığı → Raporun tamamında aynı ayraç (nokta/virgül).

• Ölçeksiz görseller → Eksenleri ve birimleri etiketleyin.

22) Jamovi Çıktılarını Dışa Aktarma ve Düzenleme

Rapor ihracı: Jamovi Output panelindeki tabloları kopyala–yapıştır veya Export ile Word/HTML’e gönderin.
İnce ayar: Word’de asılı girinti, yazı tipi ve satır aralığını APA ile uyumlayın. Tabloları Tablo 1, 2… sırası ile metinde ilk anıldıkları yerde atıf yapın.

23) Tekrarlanabilirlik: .omv Dosyası, Syntax ve Ekler

Jamovi projelerini .omv olarak kaydedin; veriler ve ayarlar aynı dosyada saklanır. “Syntax mode” veya Rj modülü ile komut akışını da kaydedebilirsiniz. PSY221 ödevinde Ek A: Analiz adımlarının ekran görüntüsü; Ek B: Temiz veri sözlüğü; Ek C: Jamovi sürümü ve modül listesi ― değerlendiricinin güvenini yükseltir.

24) Etik ve Şeffaflık: Ön Kayıt, Dışlama Kriterleri ve Duyarlılık Analizi

Varsayım ihlallerinde hangi alternatif testi seçtiğinizi ve nedenini yazın. Veri temizliğinde önceden belirlenmiş dışlama kriterleri (ör. dikkat maddesi hatası) raporlansın. Etkilerin kararsız olduğu yerlerde duyarlılık analizi (ör. aykırıları hariç) eklemek yorum gücünü artırır.

25) PSY221 İçin Hızlı Kontrol Listesi (Jamovi + APA)

1. Değişkenler adlandırıldı ve etiketlendi mi?

2. Betimsel istatistikler (M, SD, n) ve görseller hazır mı?

3. Varsayımlar test edildi ve raporlandı mı?

4. Ana test(ler) için istatistik + df + p + etki büyüklüğü + GA verildi mi?

5. Post-hoc/çoklu karşılaştırma düzeltmeleri belirtildi mi?

6. Tablo/Şekil başlıkları APA uyumlu mu?

7. Dosya yapısı (.omv, veri sözlüğü, ekler) düzenli mi?

8. Ondalık ve terminoloji tutarlı mı?

9. Sınırlılıklar ve alternatif testler şeffaf mı?

10. Sonuç–tartışma hipotezle bağ kuruyor mu?

Sonuç

PSY221 bağlamında Jamovi, öğrencilerin istatistiksel analizleri hem doğru yürütmesini hem de ikna edici şekilde raporlamasını kolaylaştırır. Başarılı bir rapor; yalnızca anlamlılık (p) değil, etkinin büyüklüğü, güven aralıkları, varsayım kontrolleri ve açık raporlama ile tamamlanır. Jamovi’nin sunduğu tabloları APA formatına göre başlıklandırmak, gerekli notları eklemek ve görselleri eksen/birimlerle netleştirmek; değerlendiricinin bulguları hızlı kavramasını sağlar. Ayrıca .omv/syntax, veri sözlüğü ve ekler ile tekrarlanabilirlik güvencesi verildiğinde, ödeviniz yalnızca biçimsel olarak değil, bilimsel şeffaflık açısından da örnek gösterilir. Bu rehberdeki adımları bir “raporlama kontrol listesi” olarak kullanarak Jamovi çıktılarınızı düzenli, tutarlı ve APA uyumlu bir anlatıya dönüştürebilir, PSY221 ödevinizin puan potansiyelini en üst düzeye taşıyabilirsiniz.

Ödevcim, üniversite öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunmayı amaçlayan bir platform olarak öne çıkıyor. Ücretli Soru Çözdürme hizmetimizle, öğrencilere derslerindeki zorlu sorunları çözmelerine yardımcı oluyoruz. Ayrıca, farklı üniversiteler hakkında detaylı bilgiler sunarak öğrencilerin eğitimlerine odaklanmalarını sağlıyoruz. Üniversite seçiminden ders notlarına kadar geniş bir yelpazede öğrenci odaklı içerik sunuyoruz. Ödevcim, öğrencilerin başarılarını artırmalarına yardımcı olmak için güvenilir bir kaynak olarak ön plana çıkıyor ve onlara eğitim hayatlarında rehberlik etmeye devam ediyor.
Bizimle çalıştığınızda, deneyimli ve uzman bir ekip tarafından hazırlanan çözümlerle öğrenme deneyiminizi geliştireceksiniz. Üniversite hayatının zorluğunu hafifletmek ve başarıya giden yolda size eşlik etmek için buradayız. Ödevcim, öğrencilerin hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olmak için güvenilir bir destek kaynağıdır ve her adımda yanınızda olmaktan gurur duyar.
Üniversite yaşamının karmaşıklığını daha anlaşılır ve yönetilebilir hale getiren Ödevcim, öğrencilerin akademik yolculuklarını desteklemek için burada. Eğitimde başarıya giden yolda sizinle birlikte ilerlemek için sabırsızlanıyoruz.

Ödev Uzmanı

Biyografinin Tamamını Gör